Hệ thống điện nhẹ (ELV): Cẩm nang chọn dây dẫn “chuẩn chỉnh”

Nếu ví kết cấu bê tông là khung xương, hệ thống điện động lực là mạch máu, thì hệ thống điện nhẹ (ELV – Extra Low Voltage) chính là “hệ thần kinh” của một tòa nhà hiện đại.

Nhiều chủ đầu tư thường mắc một sai lầm kinh điển: Chi rất nhiều tiền cho Camera xịn, Loa hay, nhưng lại cắt giảm chi phí ở phần dây dẫn. Hậu quả là hình ảnh chập chờn, âm thanh bị nhiễu “ù è”, và tệ nhất là phải đục tường đi lại dây sau khi hoàn thiện.

Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan và chính xác nhất về các loại dây dẫn cần thiết cho 3 phân hệ quan trọng: Camera (CCTV), Âm thanh (PA) và Kiểm soát ra vào (Access Control).

Dây dẫn cho Hệ thống Camera giám sát (CCTV)

Tùy thuộc vào công nghệ camera bạn chọn (Analog hay IP), loại dây dẫn sẽ hoàn toàn khác nhau.

1. Đối với Camera Analog (CVI, TVI, AHD)

Đây là dòng camera truyền thống, đi dây trực tiếp từ mắt cam về đầu ghi.

• Cáp đồng trục (Coaxial Cable): Đây là “đường cao tốc” cho tín hiệu video.

  • RG59: Loại phổ biến nhất, phù hợp cho khoảng cách ngắn (dưới 200m) hoặc đi trong thang máy (dùng RG59 chuyên dụng mềm dẻo).

  • RG6: Có lõi to hơn và lớp chống nhiễu dày hơn RG59. Khuyên dùng cho các đường trục chính hoặc khoảng cách xa trên 300m để tránh suy hao tín hiệu.

• Dây cấp nguồn: Bạn cần chạy thêm dây điện (thường là dây đôi đỏ/đen 2×0.75mm2) để cấp nguồn 12V cho camera.

• Giải pháp tiện lợi: Hiện nay thợ thi công rất chuộng loại Cáp liền nguồn (Cáp đồng trục kèm sẵn 2 dây nguồn bên hông), giúp đi dây gọn gàng và tiết kiệm thời gian.

2. Đối với Camera IP (Công nghệ số)

Đây là xu hướng hiện tại và tương lai. Tín hiệu và nguồn điện thường đi chung trên một sợi dây (công nghệ PoE).

• Cáp mạng (Ethernet/LAN Cable):

  • Cat5e: “Ngon – Bổ – Rẻ” cho các hệ thống camera phổ thông (Full HD), khoảng cách dưới 80m.

  • Cat6 / Cat6A: Bắt buộc dùng nếu bạn lắp Camera độ phân giải cao (4K, AI) hoặc đi dây trong môi trường nhiều sóng từ trường. Lõi chữ thập bên trong Cat6 giúp giảm nhiễu chéo cực tốt.

• Lưu ý “sống còn” về PoE: Khi dùng Switch PoE để cấp nguồn cho camera qua dây mạng, tuyệt đối phải dùng cáp đồng nguyên chất (Pure Copper/BC). Nếu dùng dây pha nhôm (CCA) giá rẻ, điện trở cao sẽ làm nóng dây, sụt áp, khiến camera chập chờn, đặc biệt là vào ban đêm khi đèn hồng ngoại bật lên.

3. Cáp quang (Fiber Optic)

Dùng cho các đường truyền xa trên 100m mà cáp đồng không với tới được, hoặc dùng để kết nối giữa các tủ kỹ thuật tầng (Backbone).

Dây dẫn cho Hệ thống Âm thanh thông báo (PA)

Hệ thống PA (Public Address) không chỉ để phát nhạc nền mà còn dùng để báo cháy, sơ tán. Do đó, tiêu chuẩn dây dẫn khắt khe hơn bạn nghĩ.

1. Tại sao cần dây chuyên dụng?

Nhiều thợ điện dùng dây điện trần phú/cadivi thông thường để đấu loa. Điều này sai kỹ thuật. Dây điện thông thường không có chức năng chống nhiễu tín hiệu âm thanh.

• Cấu trúc: Cần dùng dây xoắn đôi (Twisted Pair). Các bước xoắn giúp triệt tiêu nhiễu điện từ.

• Chống nhiễu (Shielding): Dây loa xịn thường có lớp lá bạc bọc quanh lõi để ngăn tiếng “ù” do đi gần dây điện 220V.

2. Tiết diện dây bao nhiêu là đủ?

Hệ thống PA thường chạy ở điện áp cao (70V/100V) để truyền đi xa.

• Dây 2×1.0mm2 hoặc 2×1.5mm2: Phù hợp cho đa số các tòa nhà văn phòng, chung cư.

• Dây 2×2.5mm2: Dùng cho đường trục chính hoặc khoảng cách rất xa để tránh sụt áp (tiếng loa bị bé đi ở cuối đường dây).

Lưu ý quan trọng: Với các tòa nhà yêu cầu tiêu chuẩn PCCC cao, dây loa bắt buộc phải là loại chậm cháy (Flame Retardant) hoặc chống cháy (Fire Resistant) để đảm bảo khi có hỏa hoạn, hệ thống vẫn phát được thông báo sơ tán.

Dây dẫn cho Hệ thống Kiểm soát ra vào (Access Control)

Đây là hệ thống “đau đầu” nhất về đi dây vì có nhiều thành phần rời rạc: Đầu đọc, khóa, nút nhấn, cảm biến.

3.1. Kết nối Đầu đọc (Reader) về Bộ trung tâm

• Giao thức Wiegand hoặc RS485 rất nhạy cảm với nhiễu.

• Nên dùng cáp điều khiển (Control Cable) có lưới chống nhiễu, tiết diện lõi khoảng 0.5mm2 (4 lõi đến 8 lõi tùy loại đầu đọc).

• Có thể tận dụng cáp mạng Cat6, nhưng cần chập đôi lõi để tăng độ bền cơ học.

3.2. Dây cho Khóa điện (Nam châm, Chốt rơi)

Đây là lỗi phổ biến nhất: Dùng dây quá bé cho khóa.

Khóa từ hút dòng điện khá lớn khi khởi động. Nếu dùng dây mạng (tiết diện ~0.2mm2) để cấp nguồn cho khóa, điện áp tại khóa sẽ bị sụt (ví dụ từ 12V còn 10V), dẫn đến khóa không hút chặt hoặc kẹt chốt.

• Khuyên dùng: Dây nguồn đôi riêng biệt, tiết diện tối thiểu 2×0.75mm2 hoặc 2×1.0mm2.

Bảng tiêu chuẩn chọn vật liệu dây (“Bí kíp” cho dân kỹ thuật)

Để hệ thống bền bỉ theo thời gian, vật liệu vỏ và lõi dây quyết định 90%.

Tiêu chí	Khuyên dùng (Best Practice)	Cần tránh tuyệt đối
Vật liệu lõi	Đồng nguyên chất (BC): Dẫn điện tốt, bền, mát dây.	Nhôm mạ đồng (CCA): Dễ gãy ngầm, điện trở cao, nhanh hỏng.
Vỏ bọc (Trong nhà)	PVC: Mềm dẻo, dễ tuốt, giá thành tốt.
Vỏ bọc (Ngoài trời)	PE (Polyethylene): Cứng, màu đen, chịu nắng mưa, tia UV cực tốt.	Mang dây PVC đi ngoài trời. Sau 1 mùa nắng vỏ sẽ giòn và nứt toác.
An toàn	LSZH (Low Smoke Zero Halogen): Khi cháy ít khói, không khí độc. Dùng cho khu vực đông người.
Chống nhiễu	FTP / SFTP: Dùng khi đi dây trong máng cáp công nghiệp, nhà xưởng.	UTP: Chỉ nên dùng trong văn phòng ít nhiễu điện từ.

Ba nguyên tắc vàng khi thi công dây ELV

1. Khoảng cách an toàn: Không bao giờ đi dây điện nhẹ (ELV) chung ống hoặc máng với dây điện nặng (LV – 220V/380V). Khoảng cách tối thiểu nên là 20-30cm để tránh nhiễu.

2. Đánh nhãn (Labeling): Hãy đánh dấu đầu dây ở cả hai phía (phía thiết bị và phía tủ trung tâm). Đừng để đến lúc bảo trì mới “mò kim đáy bể”.

3. Dự phòng (Service Loop): Tại các vị trí đấu nối (camera, loa), hãy để dư dây khoảng 50cm – 1m cuộn tròn lại. Điều này cực kỳ hữu ích khi bạn cần cắt đầu bấm lại jack hoặc di dời thiết bị sang vị trí lân cận.

Kết luận

Hệ thống dây dẫn điện nhẹ (ELV) thường đi âm tường hoặc trên trần thạch cao, một khi đã hoàn thiện thì việc thay thế là cực kỳ tốn kém và phiền phức. Vì vậy, phương châm “Đúng ngay từ đầu” và “Tiền nào của nấy” luôn đúng trong hạng mục này.

Đầu tư vào hệ thống cáp chất lượng (Commscope, Belden, Alantek, Hikvision,…) là khoản đầu tư bảo hiểm cho sự ổn định của cả tòa nhà trong 10-20 năm tới.

Xem thêm:

Cách nhận biết các thông số in trên dây cáp mạng