Tại sao đã lắp cân bằng tải mà mạng vẫn chậm? Nguyên nhân và Cách xử lý

Bạn đã chi một khoản tiền không nhỏ để đầu tư thiết bị cân bằng tải (Load Balancing), thậm chí đăng ký đến 2-3 đường truyền internet từ các nhà mạng khác nhau (VNPT, Viettel, FPT…). Mục tiêu là để mạng “xé gió”, không còn cảnh xoay vòng chờ load.

Thế nhưng thực tế lại phũ phàng: Mạng vẫn chậm, chơi game vẫn ping cao, xem video vẫn giật.

Tại sao lại có nghịch lý này? Phải chăng thiết bị cân bằng tải là “cú lừa”? Câu trả lời là KHÔNG. Vấn đề thường nằm ở cách chúng ta hiểu, cấu hình và vận hành nó. Hãy cùng đi tìm 6 “thủ phạm” giấu mặt khiến hệ thống mạng của bạn mãi không nhanh lên được.

Hiểu nhầm tai hại về “Cộng gộp băng thông”

Đây là nguyên nhân tâm lý đầu tiên. Rất nhiều khách hàng lầm tưởng rằng: Lắp 2 đường truyền 100Mbps thì khi tải một file, tốc độ sẽ là 200Mbps.

Sự thật là: Cân bằng tải giúp tăng tổng khả năng chịu tải của hệ thống, chứ không phải lúc nào cũng tăng tốc độ cho một tác vụ đơn lẻ.

Ví dụ dễ hiểu: Hãy tưởng tượng hệ thống mạng là một con đường.

• Không có cân bằng tải: Bạn có 1 làn đường. Khi 100 xe đi cùng lúc, tắc đường xảy ra.

• Có cân bằng tải (2 đường truyền): Bạn mở rộng thành 2 làn đường. 100 xe bây giờ chia ra 2 làn, đường thoáng hơn, xe chạy mượt hơn.

• Tuy nhiên: Một chiếc xe (đại diện cho 1 phiên tải file của bạn) thì vẫn chỉ chạy được trên 1 làn đường tại một thời điểm. Nó không thể tách làm đôi để chạy trên cả 2 làn cùng lúc (trừ khi dùng các công nghệ Bonding đặc biệt đắt tiền).

Kết luận: Cân bằng tải giúp nhiều người dùng mạng cùng lúc mà không bị nghẽn, chứ không đảm bảo tải 1 file nhanh gấp đôi.

Cấu hình sai chế độ: Đang chạy Failover thay vì Load Balance

Đây là lỗi kỹ thuật phổ biến nhất mà các “thợ vườn” hay mắc phải khi setup Router (Mikrotik, Draytek…).

• Chế độ Load Balance (Cân bằng tải): Dữ liệu được chia đều đi qua cả 2 đường truyền cùng lúc. Tận dụng tối đa tài nguyên.

• Chế độ Failover (Dự phòng): Đường truyền chính chạy, đường truyền phụ “ngồi chơi”. Đường phụ chỉ hoạt động khi đường chính bị đứt.

Dấu hiệu nhận biết: Bạn trả tiền cho 2 gói cước internet, nhưng khi kiểm tra (Speedtest) hoặc nhìn đèn tín hiệu trên modem, thấy chỉ có 1 đường hoạt động cật lực, đường kia im lìm. Nếu rơi vào trường hợp này, bạn đang lãng phí 50% tiền cước hàng tháng mà mạng vẫn chậm.

“Nghẽn cổ chai” ở phần cứng Router

Bạn mua một chiếc Router giá rẻ hoặc đời quá cũ, nhưng lại ép nó gánh 100-200 thiết bị truy cập (điện thoại, laptop, camera…).

• CPU quá tải: Khi lưu lượng truy cập lớn, CPU của Router nhảy lên 90-100%. Lúc này, Router xử lý gói tin không kịp, dẫn đến hiện tượng mạng bị trễ (latency cao), rớt gói tin.

• Nóng quá nhiệt: Thiết bị mạng thường bị nhét vào góc tủ kín, nhiệt độ tăng cao làm giảm hiệu năng xử lý, gây treo máy đột ngột.

Lời khuyên: Hãy chọn thiết bị có cấu hình phù hợp với số lượng user (người dùng). Đừng bắt một chiếc Router phân khúc gia đình “cõng” cả một văn phòng công ty.

Hệ thống mạng nội bộ (LAN/WiFi) quá tệ

Nhiều người chỉ chăm chăm nâng cấp Router tổng và đường truyền internet, mà quên mất rằng hạ tầng bên trong (LAN) mới là mạch máu dẫn truyền.

• Switch “cổ lỗ sĩ”: Bạn có đường truyền 1000Mbps (1Gbps), Router xịn, nhưng lại dùng một bộ chia mạng (Switch) đời cũ tốc độ chỉ 100Mbps? Đây chính là “nút thắt cổ chai” kinh điển. Toàn bộ tốc độ internet sẽ bị bóp nghẹt lại còn đúng 100Mbps.

• WiFi yếu kém: Router tổng đặt ở tầng 1, nhưng bạn ngồi tầng 3 bắt sóng WiFi chập chờn thì mạng chậm là điều hiển nhiên. Access Point (cục phát WiFi) quá cũ hoặc đặt sai vị trí sẽ phá hỏng trải nghiệm dù đường truyền internet có mạnh đến đâu.

• Dây mạng kém chất lượng: Dùng dây mạng lõi nhôm (CCA) rẻ tiền, hoặc bấm đầu hạt mạng (RJ45) không chuẩn sẽ gây suy hao tín hiệu cực lớn.

Không giới hạn băng thông (QoS) – “Kẻ ăn hết phần”

Nếu không cấu hình QoS (Quality of Service – Chất lượng dịch vụ), mạng của bạn sẽ hoạt động theo kiểu “ai đến trước dùng trước”.

Ví dụ thực tế: Trong văn phòng, anh A đang cắm máy tải một file thiết kế nặng 50GB, hoặc chị B đang xem phim 4K trong giờ nghỉ trưa. Hai người này sẽ hút sạch băng thông của đường truyền. Kết quả là Sếp gửi một cái email nhẹ hều cũng không đi, kế toán vào phần mềm online thì quay mòng mòng.

Giải pháp: Cần thiết lập giới hạn tốc độ trần cho mỗi user, hoặc ưu tiên băng thông cho các tác vụ quan trọng (như Camera, VoIP, phần mềm bán hàng) để đảm bảo công việc chung không bị ảnh hưởng bởi vài cá nhân.

Chất lượng đường truyền từ nhà mạng (ISP)

Cuối cùng, đôi khi lỗi không thuộc về bạn hay thiết bị của bạn, mà do chính nhà cung cấp dịch vụ (ISP).

• Suy hao đường dây: Cáp quang từ cột điện vào đến modem nhà bạn bị gập, đứt gãy ngầm làm suy hao tín hiệu (dBm cao).

• Đứt cáp quang biển: Đây là “đặc sản” mỗi năm vài lần. Khi cáp biển đứt, truy cập các trang trong nước (Báo chí, Zalo…) vẫn nhanh, nhưng vào Facebook, Youtube, Gmail, Zoom (Server quốc tế) sẽ cực kỳ chậm. Cân bằng tải lúc này cũng chỉ đỡ được một phần nhỏ chứ không giải quyết triệt để được.

Tóm lại: Cần làm gì để khắc phục?

Nếu đã lắp cân bằng tải mà mạng vẫn chậm, hãy thực hiện quy trình kiểm tra (Checklist) sau:

1. Kiểm tra cấu hình: Đảm bảo Router đang chạy chế độ Load Balancing (cộng gộp) với thuật toán đúng (ví dụ PCC trên Mikrotik).

2. Rà soát thiết bị: Thay thế Switch cũ bằng Switch Gigabit (1000Mbps).

3. Quy hoạch WiFi: Sử dụng các bộ phát WiFi chuyên dụng (như Aruba, Unifi…) hoặc hệ thống Mesh để phủ sóng đều.

4. Cài đặt QoS: Giới hạn băng thông mỗi người dùng để tránh tình trạng “một người dùng, cả làng nhịn”.

5. Kiểm tra dây cáp: Sử dụng máy test cáp chuyên dụng để đảm bảo dây dẫn thông suốt, đạt chuẩn.

Cân bằng tải là một giải pháp tuyệt vời, nhưng nó cần được kết hợp với một hạ tầng mạng chuẩn chỉ và cấu hình thông minh. Chúc các bạn tối ưu hóa thành công hệ thống mạng của mình!